فصلنامه ره آورد نور
سال بیستم شماره 75 (پیاپی 92، تابستان 1400)

نوشته حاضر، با هدف مروری بر فرمایشات مقام معظم رهبری درباره فضای مجازی و فناوری‌های نوین ارتباطی و تبیین فرصت‌ها و تهدیدهای این فضا سامان یافته است. همچنین کوشیده‌ایم به شناسایی ضعف‌ها و قوت‌های مطرح در این حوزه از نگاه ایشان بپردازیم و دورنمایی از منویات و دغدغه‌های معظم‌له را ترسیم نماییم.
سال‌هاست که ایشان در حوزه اهمیت فضای مجازی و توجه ویژه به این مقوله، نکات ارزنده و سفارش‌های لازم را بیان می‌نمایند که متاسفانه تاکنون فرمایشات ایشان، هنوز مورد توجه و اهتمام لازم از سوی مسیولان قرار نگرفته است. امید است در دولت سیزدهم، توجه بیشتری از نظر تیوری و عملی به رهنمودهای گهربار رهبری شود و تحولات چشمگیری را در این عرصه کلیدی که به اندازه انقلاب حایز اهمیت است، شاهد باشیم.

امروزه باوجود گسترش روزافزون فناوری‌ و ظهور ابزارهای متنوع دیجیتال، همچنان رایانه‌های شخصی و سیستم‌عامل‌های به‌کاررفته در آنها، سهم گسترده‌ای از بازار فناوری را به خود اختصاص داده‌اند. در این میان، سیستم‌عامل ویندوز که یکی از ده‌ها سیستم‌عامل موجود در جهان می‌باشد، به دلیل ابتکار عملی که شرکت مایکروسافت در طراحی، اجرا و عرضه این سیستم‌عامل در سال‌های ابتدایی فراگیر شدن رایانه‌های شخصی انجام داده است، توانسته سهم عمده‌ای از بازار کاربران سیستم‌عامل‌های گوناگون را به خود اختصاص دهد. در این مقاله، با توجه به کارکرد خاص و ویژه استفاده از رایانه‌های شخصی، در مقایسه با سایر ابزارهای دیجیتال و همچنین محبوبیت و رواج گسترده سیستم‌عامل ویندوز، در مقایسه با سایر برندهای رقیب و با هدف تبیین ضرورت تداوم تولید محصولات فرهنگی مبتنی بر این سیستم‌عامل، وضعیت تولید محصولات فرهنگی عمومی مبتنی بر سیستم‌عامل ویندوز، مورد تحلیل و بررسی قرارگرفته و برخی از شاخص‌ترین شرکت‌های فعال در این حوزه و محصولات تولیدی آنها معرفی‌شده است.

آنچه در این مقاله از نظر شما خوانندگان محترم می‌گذرد، گزیده‌ای از متن وبینار مهندس احمد ربیعی‌زاده، مدیر محترم اداره پردازش هوشمند مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی است که در 24 آذرماه 1399 مصادف با هفته پژوهش ارایه شده بود. از آنجا که این وبینار، مشتمل بر نکات مفید در خصوص کاربرد هوش مصنوعی در پژوهش‌های علوم اسلامی است، مناسب دیده شد در فصلنامه ره آورد نور انعکاس یابد. طی این وبینار، با مقوله هوش مصنوعی و کاربردهای آن در پژوهش‌های علوم اسلامی و نمونه‌هایی از این دستاوردها در تولیدات وبی و نرم‌افزارهای ویندوزی مرکز نور آشنا می‌شوید.

تفسیر جامع البیان عن تاویل آی القرآن، اثر ابوجعفر محمد‌بن‌جریر طبری (224-310ق)، نخستین و معروف‌ترین تفسیر روایی اهل‌سنت به شمار می رود. با توجه به جایگاه و اهمیت این تفسیر، پژوهش فناورانه آن ضرورت می‌داشت. از آنجا که پژوهش به شیوه فرهنگ موضوعی، تخصصی، زمانبر و پرهزینه است، هییت علمی گروه قرآن برآن شد که پژوهش جامع البیان را به روش دانشنامه ای در دستور کار قرار دهد. در واقع، دانشنامه تفسیر طبری به لحاظ ساختار نرم افزاری و اهمیت محتوایی، برنامه ای است که به‌منزله «واحد کالف» (یکی به ارزش هزار) است. این برنامه، در میان مراکز علمی و دانشگاهی اهل‌سنت می تواند بازتاب گسترده ای داشته باشد. ازین رو، تلاش شد رابط‌کاربری برنامه: سه زبانه (فارسی، عربی و انگلیسی) باشد. امید است که مقبول طبع اساتید تفسیر و علوم قرآن و طلاب و دانشجویان این رشته قرار گیرد.

مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، در طی بیش از سی سال فعالیت در حوزه داده‌پردازی علوم اسلامی و تولید محصولات نرم‌افزاری در بسترهای مختلف، آن طور که مخاطبان و کاربران نور اذعان داشته‌اند، مسیر تولید دانش و عرصه پژوهش‌های اسلامی و معرفتی را هموار نموده و بحمدالله، دستاوردهای بزرگی را در این سال‌ها به دست آورده است.
در این نوشتار، خوانندگان محترم را با تازه‌های تولیدات نور در زمینه نرم‌افزارهای ویندوزی آشنا می‌سازیم و نگاهی اجمالی به محتوای و قابلیت‌های این محصولات داریم. مقاله حاضر، در دو بخش کلی «محصولات اختصاصی نور» و «نرم‌افزارهای مشارکتی نور» سامان یافته است. گفتنی است که نوشته حاضر، از معرفی نرم‌افزارهای تولیدی مرکز نور که بعد از نگارش این مقاله، عرضه خواهند شد، خالی است.

مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، با عنایت رهبر فرزانه انقلاب اسلامی حضرت آیت‌الله خامنه‌ای(مد ظله العالی) در سال 1368ش راه‌اندازی شده است. اشاعه فرهنگ غنی اسلام، آسان‌سازی دستیابی به منابع و متون اصیل دینی و نیز سرعت بخشیدن به امر کاوش و پژوهش در حوزه علوم اسلامی با بهره‌گیری از فناوری اطلاعات و به‌کارگیری امکانات رایانه‌ای برای ارایه معارف حقه اهل‌بیت(ع) به جهانیان در شکل و قالب جدید، از اهداف مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی شمرده شده است.
فعالیت‌های این مرکز که معمولا در قالب تولید محصولات برخط و برون‌خط به انجام می‌رسد، مرهون تلاش جمعی از فضلای حوزه علمیه و مهندسان حوزه فناوری اطلاعات است. تولید محصولات نرم‌افزاری و اینترنتی در حوزه‌های مختلف علوم اسلامی و انسانی، هریک مراحل مختلفی را طی می‌کند؛ مراحلی چون: شناسایی منابع، آماده‌سازی اطلاعات، غنی‌سازی و فرآوری داده‌ها، پردازش اطلاعات، برنامه‌نویسی و تولید.
در این میان، شناسایی و آماده‌سازی اطلاعات چندرسانه‌ای، قسمتی از فعالیت‌ها و مراحل تولید و تکمیل اطلاعات هر پروژه است. بدین منظور، در مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی بخش جداگانه‌ای متکفل این نوع از فعالیت‌ها و خدمات مرتبط با داده‌هایی مانند: فیلم، صوت، تصویر و کارهای همسو با اطلاعات چندرسانه‌ای است.
آنچه در این گزارش کوتاه از نظر شما خوانندگان گرامی می‌گذرد، نگاهی است به ویژگی‌ها، قابلیت‌ها، خدمات و دستاوردهای استودیوی چندرسانه‌ای نور.

نرم‌افزار کتابخانه دروس حوزوی2، مشتمل بر منابع مهم کتاب‌های درسی حوزه‌های علمیه در پایه‌های مختلف از مقدمات تا پایان سطح و شروح و حواشی هریک از کتاب‌ها و پیش‌نیازهای علمی طلاب و اساتید است. نسخه اول این برنامه، در سال 1393ش تولید شد و نسخه دوم آن، در سال 1400ش عرضه گردیده است.
این گزارش، به معرفی اجمالی امکانات و قابلیت‌های نسخه دوم و محتوای مراسم رونمایی این نرم‌افزار پرداخته است. سخنران ویژه این مراسم، آیت الله حسینی بوشهری بوده است و پیش از ایشان نیز رییس محترم مرکز نور، دکتر محمدحسین بهرامی، سخنرانی کردند و نکات ارزنده‌ای را یادآور شدند.